۴-۲-۵- ضرورت استفاده از ضمانت نامه بانکی

 

بدون شبهه نتیجه بلا فصل  و اولیه استفاده از ضمانت‌نامه برای صادرکنندگان کالا و خدمات ایجاد اطمینان و اعتماد است که تا در حد توانایی مالی و ذهنی خود و تا آن جا که منافعش ایجاب نماید در توسعه و گسترش صادرات خود کوشش کندو چنانچه این صادرات با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کشور که از طریق صندوق و سایر مراجع قابل اعمال است هماهنگ گردد. آثار مثبت و سازنده آن عاید اقتصاد کشور خواهد شد روشن است که آثار توسعه و گسترش صادرات که در پناه حضور صندوق و اطمینان صادرکننده به عدم سوخت دارایی و مالکیت خود بدست می‌آید، بسیار گسترده و مختلف می‌باشد که ما دراین جا اشاره مختصری به برخی از آنان می کنیم که خالی از لطف نیست.

 

-۱ ایجاد اشتغال: اشتغال‌زایی و تامین کار جدید از آثار اولیه گسترش و توسعه صادرات کالا و خدمات است زیرا هر قدر به صادرات کشور افزوده گردد الزاما باید کالا و خدمات بیشتری تولید شود و طبیعی است که تولید بیشتر، نیروی کار بیشتری را طلب می کند.

 

-۲ ارتقا کیفیت کالاها و خدمات: حضور کالاها و خدمات یک کشور در سایر کشورها مستلزم رویارویی با روقبای فراوانی است که تنها در سایه کیفیت و مرغوبیت کالا و خدمات امکان‌پذیر خواهد بود بنابراین برای حضور موثر در سایر کشورها می‌بایست نسبت به ارتقا کیفیت کالا و خدمات صادراتی تمهیدات لازم به عمل آید.[۱]

 

-۳ تامین ارز مورد نیاز کشور: طبیعی است که افزایش و توسعه صادرات یک کشور منجر به تامین ارز مورد نیاز کشور خواهد شد و بدیهی است که هر چقدر صادرات کشور توسعه یابد، ارز به دست آمده متناسب با آن افزایش خواهد یافت، به ویژه در شرایط فعلی کشور این موضوع از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

 

-۴ کاهش هزینه تولید: عرضه کالا در یک محیط محدود و بسته فی‌المثل در داخل یک کشور بعضا می‌تواند بدون آن که تولید کننده را با رقبای سرسخت و کارآمد روبرو سازد، با استقبال مصرف‌کنندگان روبرو شده و سود مناسبی را نصیب تولیدکننده نماید، و انگیزه لازم را در جهت ارتقا کیفیت کالا و یا کاهش هزینه در تولیدکننده ایجاد نماید. در حالی که حضور در بازارهای جهان علاوه بر کیفیت مرغوب و خوب قیمت مناسب را نیز طلب می کند. بنابراین توسعه و گسترش صاردات کالاها و خدمات می‌تواند زمینه کاهش هزینه تولید را نیز ایجاد نماید.[۲]

 

 

-۵ فراهم کردن زمینه بروز خلاقیت در تولید: بازارهای بسته و محدود به نسبت محدودیت خود موجب ظهور خلاقیت واستعداد خواهد شد، در حالی که لازمه حضور در بازارهای جهانی که دارای عرضه بسیار گسترده و متنوع می‌باشد دارا بودن انعطاف و خلاقیت افزونتری است. کالاها و خدمات مورد قبول در بازارهای جهانی لاجرم باید دارای خصوصیات برجسته‌ای باشند. بنحوی که مسلما تولیدکننده را در هر زمان مجبور به تفکر و بررسی در مورد نوع و ویژگی کالای خود خواهد نمود.[۳]

 

تبدیل ریسک‌های تعهدی به ریسک اعتباری و انتقال آن از طریق ابزار کارآمد ضمانت‌نامه می‌تواند نقش بسیار مهم در سلامت و آرامش اقتصاد و تجارت داشته باشد. تحقق این امر قبل از هر چیز نیازمند گسترش دانش و مهارت استفاده از ابزار  ضمانت‌نامه است. متاسفانه امروزه مشاهده می‌شود که مهارت مدیریت ریسک در بسیاری از موارد بدون توجه لازم به موضوع انتقال ریسک‌های تعهدی آموزش داده می‌شود که نتیجه آن قطعا برخورد غیرکارشناسی با ریسک مزبور خواهد بود؛ بنابراین گسترش دانش و مهارت  ضمانت‌نامه‌های بانکی به‌عنوان تنها ابزار تضمینی انتقال ریسک‌های تعهدی، جزو حیاتی یک مدیریت ریسک کارآمد است و شرکت‌هایی که می‌خواهند خود را در مقابل انواع ریسک‌ها محافظت کنند، باید آموزش مهارت‌های مربوط به ابزار  ضمانت‌نامه و کارکردهای آن را به‌صورت جدی و کارشناسی مدنظر قرار دهند.

 

 

۴-۳- اعتبارات اسنادی

 

اعتبارنامه [۴]یا اعتبار اسنادی یا ال سی (به انگلیسی Letter of Credit یا( LC  تعهدی از بانک است که به خریدار و فروشنده داده می‌شود و تعهد می‌شود که میزان پرداختی خریدار به فروشنده به موقع و با مبلغ صحیح به دست فروشنده خواهد رسید. بانک همچنین به نیابت از خریدار که نگهدارنده اعتبارات اسنادی است تا زمان دریافت تائیدیه که کالاهای خریداری شده حمل شده‌اند وجه را پرداخت نخواهد کرد. اعتبارنامه یک سند مالی صادره از یک نهاد مالی و عمدتاً توسط یک بانک، در درجه اول اعتبار در امور مالی بازرگانی استفاده می‌شود، که معمولاً تعهد پرداخت قطعی را فراهم می‌کند. اعتبارنامه همچنین می‌تواند تضمین پرداخت برای یک معامله باشد، به این معنی که بازخرید نامه اعتبار صادر کننده‌است. ال‌سی در درجه اول اولویت، در معاملات تجاری بین‌المللی از ارزش قابل توجهی استفاده می‌شود، برای معاملات بین یک فروشنده در یک کشور و یک مشتری در کشور دیگری. در چنین مواردی، اتاق بین‌المللی بازرگانی، برای اعتبارات اسنادی شامل قوانین UCP (که در حال حاضر (UCP600  آخرین نسخه مورد تایید می‌باشد نیز در روند توسعه زمینهای شهری، مورد استفاده قرار می‌گیرد تا اطمینان از ساخت و ایجاد امکانات مورد تایید عموم (خیابان‌ها، پیاده‌روها و غیره( حاصل خواهد شد.

 

اعتبار اسنادی در تجارت بین‌الملل، برای معاملات بین فروشنده از یک کشور و خریدار از کشوری دیگر اهمیت فراوانی دارد و شامل ذی‌نفع (شخص یا شرکت فروشنده)، بانک یا موسسه مالی صادرکننده (از طرف شخص خریدار)، بانک ابلاغ کننده (از طرف شخص ذی‌نفع) می‌گردد.

 

۴-۳-۱- طرفین درگیر در اعتبار اسنادی

 

طرفین اعتبار اسناد معمولاً یک ذینفع است که پول را از بانک گشایش دهنده دریافت می‌کند و این بانک گشایش دهنده در واقع بانکی است که درخواست کننده اعتبار اسنادی مشتری آن است و بانک ابلاغ کننده بانکی است که ذی‌نفع مشتری آن است. یعنی خریدار همان درخواست کننده‌است و فروشنده همان ذی‌نفع است؛ و دیگری بانک ابلاغ کننده که اعتبار اسنادی را به فروشنده ابلاغ می‌کند و معمولاً در کشور فروشنده قرار دارد. بانک ابلاغ کننده این مطلب را به اطلاع فروشنده می‌رساند که اعتبار اسنادی دریافت شده و در حال حاضر موجود است و فروشنده را از مفاد و شرایط موجود در اعتبار اسنادی آگاه می‌کند. نکته قابل توجه آنکه ، بانک ابلاغ کننده مسئول پرداخت وجه LC  نیست . بانک گشایش دهنده اعتبار که اعتبار اسنادی را صادر می‌کند و عموماً در کشور خریدار واقع است. این بانک نقش اساسی در جریان اعتبار اسنادی ایفا می‌کند چرا که پرداخت وجه از سوی آن صورت می‌گیرد. بانک ذی‌نفع بانک ابلاغ کننده می باشد که مسئولیتی درپرداخت وجه ندارد درواقع بانک گشایش دهنده اعتبار نقش اصلی در پرداخت را به عهده دارد.

 

۴-۳-۲- خطرات استفاده از اعتباراسنادی

 

خطر کلاه‌برداری :شخص ذی‌نفع ممکن است با جعل اسناد مربوط به حمل بدون تحویل کالا به خریدار پول را دریافت کند.حتی ممکن است متن خود اعتبار اسنادی دستکاری و جعل شود .

 

ریسک محدودیت‌های حکومتی:اجرای اعتبارنامه ممکن است با ممانعت حکومت‌ها (مثلاً در شرایط تحریم) متوقف شود. مانند وضعیت فعلی ایران

 

بلایای طبیعی:اجرای قرارداد ممکن است بر اثر فجایع طبیعی یا جنگ متوقف شود.

 

ریسک برای درخواست دهنده اعتبارنامه:

 

عدم تحویل کالاها

 

تحویل ناقص

 

تحویل کالای نا مرغوب

 

تحویل زود یا دیر هنگام

 

خرابی کالا در حین انتقال

 

مشکلات مربوط به مبادلات ارزی

 

مشکل در بانک صادرکننده یا دریافت کننده

 

دزدیده شدن

 

ریسک برای بانک صادر کننده

 

ورشکستگی درخواست دهنده ال‌سی

 

خطر کلا هبرداری، محدودیت‌های حکومتی

 

ریسک برای شخص ذی‌نفع

 

ناتوانی در فراهم آوردن شرایط ال‌سی

 

ناتوانی یا تاخیر

 

ریسک تجارت بین‌الملل

 

خطر تغییر در نرخ ارز[۵]

 

 

 

۴-۳-۳- مزایای اعتباراسنادی

 

۱-اطمینان فروشنده از اینکه پس از ارائه ی اسناد حمل، وجه اعتبار را مطابق شرایط اعتبار، از بانک کارگزار یا تأئید کننده دریافت می کند.
۲-امکان کنترل تاریخ حمل و تحویل نهایی کالا.
۳-تحصیل اسناد حمل، مطابق با مفاد موافقت اولیه شرایط قرارداد میان طرفین.
۴-اطمینان از اینکه پرداخت وجه اعتبار به فروشنده، فقط بعد از انتقال و فک مالکیت کالا از وی صورت می گیرد.
۵-امکان کسب تسهیلات بیشتر برای فروشنده در مقابل اعتبار گشایش یافته برای تهیه ی کالا ی سفارش شده.

 

۶-تعهد بانک برای پرداخت بهای کالا و خدمات به جای خریدار.

 

۴-۳-۳- مقایسه ضمانتنامه‌های عندالمطالبه و اعتبارات اسنادی در تجارت بین‌الملل

 

امروزه ابزارهای مالی که توسط بانک‌ها در اختیار بازرگانان قرار می‌گیرد از گستردگی و پیچیدگی فراوانی برخوردار شده است؛ اما کماکان دو ابزار اعتبار اسنادی و ضمانتنامه‌های عندالمطالبه نقشی بی‌بدیل در تسهیل مبادرات تجاری و مالی در سطح بین المللی ایفا می کنند .[۶]خوشبختانه اتاق بازرگانی بین‌المللی با بررسی جوانب گوناگون دو ابزار مذکور، مجموعه مقررات متحدالشکلی را برای ایجاد وحدت رویه و رفع ابهامات برای هر دو ابزار تهیه و تدوین کرده است که در خصوص اعتبارات اسنادی آخرین نسخه آن UCP600 و برای ضمانتنامه‌های عندالمطالبه URDG758 نام دارد. اعتبارات اسنادی از قدمت بیشتری برخوردار است و مقررات حاکم بر آنها نیز عمری بیش از چندین دهه دارد؛ اما ضمانتنامه‌های عندالمطالبه و به‌ویژه مقررات حاکم بر آنها عمر کمتری دارند و گسترش استفاده از ضمانتنامه‌های عندالمطالبه در تجارت بین‌المل نیازمند آموزش و ترویج هرچه بیشتر این ابزار تضمینی است. فقر منابع به ویژه به زبان فارسی درخصوص ضمانتنامه‌های عندالمطالبه در مقایسه با اعتبارات اسنادی یکی از مهم‌ترین مشکلات استفاده از این ابزار است. به‌رغم تلاش‌های صورت‌گرفته، هنوز تعداد متخصصین ضمانتنامه‌های عندالمطالبه و متون آموزشی و کلاس‌های تخصصی در این زمینه بسیار محدود است. بنابراین از آنجا که عموم دست‌اندرکاران امور بانکداری و تجارت بین‌المللی از دانشی اجمالی درخصوص اعتبارات اسنادی بهره‌مند هستند، در این نوشته تلاش شده است تا با اتخاذ روشی مقایسه‌ای نکات اشتراک و افتراق این دو ابزار مهم مالی تبیین شده و به این وسیله اهمیت ضمانتنامه‌های عندالمطالبه به عنوان ابزاری هم تراز اعتبارات اسنادی برای مخاطبان روشن شود.

 

الف – نقاط اشتراک

 

• پوشش ریسک

ضمانتنامه‌های عندالمطالبه و اعتبارات اسنادی هر دو برای پوشش ریسک قراردادهای تجاری طراحی شده‌اند. در یک قرارداد تجاری همواره عدم‌اعتماد طرفین به یکدیگر ریسک‌های متعددی را به‌وجود می‌آورد. در یک نگاه کلان فروشنده همواره با ریسک عدم‌دریافت وجه و خریدار با ریسک عدم‌ایفای صحیح قرارداد توسط فروشنده یا پیمانکار مواجه است. اعتبار اسنادی به‌عنوان مهم‌ترین و رایجترین ابزار پرداخت بین‌المللی عملا ریسک عدم‌دریافت وجه توسط فروشنده را پوشش می‌دهد و او را از این اطمینان بهره‌مند می‌سازد که در صورت ارائه اسناد مطابق شرایط اعتبار اسنادی صادره، وجه کالا را دریافت خواهد کرد. هرچند که از طریق اعتبار اسنادی خریدار نیز از این اطمینان برخوردار است که صرفا درصورت ارائه اسناد وجه کالا به فروشنده پرداخت می‌شود؛ اما ریسک‌های متعدد دیگری نیز در یک قرارداد متوجه خریدار یا کارفرما است که نیاز به ابزار دیگری به نام ضمانتنامه عندالمطالبه را مطرح می‌سازد. ضمانتنامه بانکی که معمولا به نفع خریدار یا کارفرما صادر می‌شود، به او این اطمینان را می‌دهد که در صورت عدم‌ایفای تعهدات فروشنده یا پیمانکار مطابق قرارداد، او می‌تواند وجه ضمانتنامه را مطابق متن ضمانتنامه از ضامن مطالبه و دریافت کند. در نتیجه اعتبار اسنادی و ضمانتنامه عندالمطالبه هر دو ابزاری برای پوشش ریسک هستند؛ اما هر یک برای پوشش نوع و ریسک متفاوتی طراحی شده است.

 

۲- قابلیت انعطاف  

 

با توجه به تنوع قراردادهای تجاری و مالی بین‌المللی یکی از ملزومات ابزارهای مالی مربوطه قابلیت انعطاف آنها است. اعتبار اسنادی و ضمانتنامه عندالمطالبه هر دو از ویژگی قابلیت انعطاف برخوردار هستند. امروزه ما با انواع اعتبارات اسنادی مانند قابل انتقال، گردان، اتکایی و غیره مواجه هستیم که هر یک برای برآوردن نیازهای خاص فروشندگان و خریداران در سطح بین‌الملل ابداع شده است. از سوی دیگر ضمانتنامه‌های عندالمطالبه نیز از زاویه‌های گوناگونی طبقه بندی می‌شود. از نظر ماهیت موضوع ضمانت انواعی چون حسن انجام کار، پیش پرداخت، مناقصه و غیره و از نظر نحوه صدور انواع مستقیم و غیرمستقیم وجود دارد. علاوه بر آن متن و شرایط اعتبار اسنادی و ضمانتنامه عندالمطالبه نیز کاملا منعطف و بر اساس درخواست طرفین قابل انواع تغییر و اصلاحات است. بدیهی است که هر گونه تغییر و اصلاح در متون ضمانتنامه یا اعتبار اسنادی صرفا باید بر اساس مقررات حاکم و ماهیت آنها انجام پذیرد.