زنان نیمی از جمعیت راتشکیل می دهند وسلامتی آنان زیر بنای سلامت خانوادها وجوامع است، سلامت زنان و بویژه سلامت مادران از مفاهیم زیربنایی توسعه ورفاه اجتماعی است (پرویزی و همکاران۱۳۸۸). هر زنی احتمالاروزی مادر خواهد شد، اگر چه این موضوع بدلیل عمومی بودن، یک موضوع عادی تلقی می‌شود، اما بایددانست که نه تنها حادثه کوچکی اتفاق نیفتاده، بلکه دگرگونی عمیقی در زندگی زن پدید آمده است، عده ای تصور می‌کنند که با تولد نوزاد، مادر دوران سخت را پشت سر گذاشته است وتوجه همه به نوزاد جلب می‌شود در حالی که مادر پس از دوره پر اضطراب حاملگی وزایمان یک دوره پرمخاطره و خسته کننده دیگر را ممکن است احساس کند (هادیزاده طلاساز، بحری وتوکلی زاده۱۳۸۳). صاحب‌نظران اظهار داشته اند، به طور معمول شش هفته بعداز زایمان تغییرات ناشی از حاملگی به حالت اول بر می گردند، ولی اغلب اینطور نبوده وبسیاری ازمشکلات مربوط به سلامتی مادر ماه‌ها بعداز زایمان همچنان باقی می مانند (روحی وعلیزاده۱۳۸۴). بارداری یک پدیده فیزیولوژیک است، اما پایان آن یعنی زایمان حادثه ای است که همراه با درد، ترس، نگرانی وحتی وحشت از مرگ می‌باشد. زایمان پدیده ای چند بعدی و دارای ابعاد جسمی، هیجانی، اجتماعی، فیزیولوژیک، فرهنگی، وروانی است وبعنوان یک تجربه بحرانی در زندگی زن تلقی می‌شود (جمشیدی منش وهمکاران۱۳۸۷)و مادر در این دوره نیاز به تطابق‌‌های روحی وسازماندهی مجدد روابط بین فردی دارد. بنابراین همواره خطر بروز بیماری‌‌های روانی در دوره پس از زایمان وجود دارد (هادیزاده طلاساز، بحری وتوکلیزاده۱۳۸۳). عوامل زیادی روی کیفیت زندگی افرادتأثیر می‌گذارند از جمله انجام زایمان تأثیر زیادی برمادر داردوکیفیت زندگی او تحت تأثیرعوامل طبی، روانی، اجتماعی ومامایی قرار می‌گیرد (بهرامی وبهرامی۱۳۹۰). یکی از عوامل مؤثر برکیفیت زندگی در دوره بعداز زایمان نوع زایمان می‌باشد، در مورد ارتباط نوع زایمان با مشکلات جسمی، روانی ومیزان رضایت مندی بعداز زایمان مطالعاتی انجام شده، اما در مورد ارتباط نوع زایمان باکیفیت زندگی بعداززایمان در ایران مطالعات محدود است از طرفی پیشبرد سیاست‌‌های تشویق بارداری مستلزم اتخاذ برنامه‌هایی برای حمایت از زنان در دوره بارداری وبعداززایمان است؛ لذابررسی کیفیت زندگی ووضعیت روانی زنان امری ضروری است (عابدیان وهمکاران۲۰۱۰).

۲-۲-۲- تعریف انواع زایمان

1. زایمان سزارین: یک عمل جراحی بزرگ برای انجام زایمان است معمولاً با بیهوشی عمومی ودر اتاق عمل از طریق برش ناحیه شکم وجدار رحم انجام می‌شود.

1. زایمان طبیعی: به معنای شروع خود به خود درد زایمان که با خروج نوزاد از راه واژینال[۱] همراه است ودر هفته ۳۷تا۴۲ بارداری اتفاق می‌افتد.

۲-۲-۳- عوارض انواع زایمان

۲-۲-۳-۱- عوارض زایمان سزارین

سزارین دارای عوارض جسمی وروحی برای مادر است که برخی درکوتاه مدت وبرخی در بلند مدت ممکن است بروز کنند.

عوارض جسمی: عبارت ازعفونت محل زخم، عفونت لگن، عفونت ریوی، عفونت مجاری ادراری، عوارض بیهوشی، عوارض احتمالی دارو‌های مصرفی، خونریزی‌‌های پس از عمل، لخته شدن خون که گاهی کشنده است، عفونت وچسبندگی دررحم ولوله‌‌های رحم وحتی روده‌ها، درد‌های مربوط به بخیه‌ها، مرگ، هزینه‌‌های مالی بیشترنسبت به زایمان طبیعی، دوره بستری شدن بیشتر در بیمارستان (شهبازادگان واسدزاده۱۳۸۸). احتمال پارگی رحم در حاملگی‌‌های بعدی بعلت باز شدن بخیه ها، احتمال چسبندگی جفت به محل بخیه‌ها در حاملگی بعدی، احتمال باز شدن بخیه‌‌های برش شکم در زایمان بعدی.

عوارض روانی سزارین: مادر سزارین شده احساس خستگی وخواب الودگی بیشتری دارد، اختلالات خلقی مثل افسردگی، سرزنش خود واحساس گناه در مادر سزارینی بیشتر است، احساس جدایی از دیگران مخصوصاًهمسر، احساس ناامیدی وشکست، احساس کم شدن زنانگی، احساس از دست دادن قدرت انجام کار‌های خود، ترس از بیهوشی وجراحی، حالت ترس ونگرانی از حاملگی بعدی، همچنین این مادران نمی‌توانند یک ارتباط عاطفی مناسب وزود هنگام با نوزادشان داشته باشند (سایت دانشگاه علوم پزشکی مشهد ۱۳۹۳)که این امر بر رشد نوزاد وروابط عاطفی بین مادر وکودک تأثیر منفی دارد (اختیاری و امامی۱۳۸۳). همچنین زمان بهبود وبرگشت به کاردر سزارین دو برابر زایمان طبیعی است (عرب۱۳۸۰).

۲-۲-۳-۲- زایمان طبیعی

بطورکلی زایمان طبیعی یک فرایند کاملاً طبیعی است وفقط نیاز به اقدامات پیشگیری وحمایتی داردومطالعات نشان می‌دهد نسبت به سزارین مزایای بیشتری هم برای مادر وهم نوزاد داردازجمله مزایای زایمان طبیعی این است که خطرات زایمان وعوارض بیهوشی ندارد یانسبت به سزارین خیلی پایین است، درصد ابتلای مادر به عفونت خیلی کمتر است، حجم خونی که مادر از دست می‌دهد نصف سزارین است، مادر در حین زایمان هوشیار است ودر جریان فرایند زایمان است و می‌تواند لذت زایمان را تجربه کند، می‌تواند بلافاصله نوزادش را در آغوش بگیرد وارتباط عاطفی با نوزاد برقرار کند، طول مدت بستری وبازگشت به کار‌های روزمره نسبت به سزارین کمتر است، مادر زودتر به خانواده خود ملحق می‌شود، هزینه زایمان طبیعی برای خانواده وجامعه کمتر است (سایت دانشگاه علوم پزشکی مشهد۱۳۹۳).

مطالعات نشان می‌دهد زایمان بعنوان واقع‌های که دارای ابعاد روانی، جسمی، اجتماعی –احساسی عمیق است برای همیشه درذهن مادر مانده ووقایع ناخوشاینداززایمان می‌تواند آثارروانی بدی برجای بگذارد، تجارب مثبت از زایمان فواید طولانی مدت ودیرپایی از طریق ایجاد نگرش مثبت نسبت به وظایف مادری داردکه عزت نفس مادررا ارتقا می‌دهد، از طرفی تجارب منفی ازپدیده زایمان باعث بروزاضطراب، افسردگی ودرنهایت اثرات روانی منفی برمادروخانواده دارد (بایرامی، ولیزاده وظاهری۱۳۹۰).

درزمینه ارتباط نوع زایمان با سلامت جسمی، روانی، اجتماعی ودرمجموع کیفیت زندگی مطالعات بسیار محدوداست وعوامل مرتبط با سلامت جسمی وروانی مادر دردو گروه زایمان طبیعی وسزارین بصورت جدا مقایسه گردیده ونتایج متفاوت بدست آمده است. بعضی مطالعات کیفیت زندگی بهتررادربعضی از ابعاددر زایمان طبیعی نسبت به سزارین نشان داده‌اند. بعضی مطالعات هم تفاوتی در این زمینه در دو روش طبیعی وسزارین نشان نمی دهند، در برخی مطالعات کیفیت زندگی در سزارین بهتر از زایمان طبیعی گزارش شده است (سادات وهمکاران۱۳۹۰).

۲-۲-۴- مشکلات جنسی بعداز زایمان